Opinie // Welke draak kun jij verslaan? Merlijn Twaalfhoven is op zoek naar praktisch heldendom.
Bij het openingsconcert van Nieuwe Noten Amsterdam op 22 juni gaat Merlijn Twaalfhoven op zoek naar een rol voor kunstenaars bij de grote maatschappelijke uitdagingen van vandaag. Samen met de aanwezigen vraagt hij zich af hoe we nieuwe helden kunnen vinden in deze tijd van klimaatverval, kunstmatige intelligentie en toenemende polarisatie.
De wereld is ingrijpend aan het veranderen. De problemen waar wij als burger mee worden geconfronteerd zijn complex, groot en onoverzichtelijk. Waar zijn de nieuwe helden die opstaan tegen onrecht en uitbuiting? Wie redt uitstervende diersoorten? Wie ontfermt zich over eenzame ouderen?
Wachten we tot er een politicus, activist of kunstenaar opstaat? Of gaan we op zoek naar de held die wij zelf kunnen zijn?
Toen ik acht was, had gevaar een duidelijk gezicht. Het was 1984. De koude oorlog was in volle gang. Er waren tests van atoombommen die Greenpeace wilde verhinderen. Er waren bedrijven die chemicaliën loosden, walvissen vingen en nucleair afval dumpten. Greenpeace kon er heen varen, met een bootje de lozingen en jacht verhinderen en de wereld laten zien wat kwade mensen aanrichten.
Nu is dat anders. Het klimaat verandert, technologische ontwikkeling is niet te stoppen, ons voedsel en kleding maken deel van ondoorzichtige ketens, grote bedrijven drijven op risicovolle financiële constructies. We zitten vast in structuren die ons onherroeplijk naar klimaatverandering, polarisatie en steeds meer ongelijkheid duwen. Daar kun je geen boot op afsturen. Je voelt je al snel stuurloos, overweldigd.
Politiek, religie of sociale ideologieën hebben weinig meer te bieden. Een deel van de mensen wil zich nog wel laten meevoeren in simplificaties. Zij geloven dat de markt, of de technologie, of een of andere sterke leider onze grote problemen kan oplossen. Maar veel anderen haken af, voelen zich machteloos. We hebben daarom nieuwe verhalen nodig die richting geven, ons fris laten kijken, anders laten denken en concreet doen handelen.
Dat klinkt als een goede theorie. Maar kunnen we dat waarmaken? Wie zijn de verhalenvertellers van nu? Leveren we onze ideeën over wie we zijn en waar we heen gaan uit aan Hollywood, social media influencers of de journalisten die het dagelijkse nieuws verslaan en afgerekend worden op clicks en views? Of zouden we ook bedachtzame, verdiepende en minder stellige stemmen hoorbaar kunnen maken?
Kunstenaars zijn verhalenvertellers. Zij geven vorm aan datgene dat niet aan de oppervlakte zit. Zij omarmen onzekerheid en navigeren door complexe en onoverzichtelijke tijden. Hoe zouden zij en alle anderen die vanuit een kunstenaars-mindset de wereld aanschouwen kunnen meebouwen aan de grote verhalen van deze tijd? Ik maak me geen illusies. De stem van kunstenaars is nagenoeg onzichtbaar en marginaal in deze tijd van massa media, hypes en infobesitas.
Toch hebben zij de sleutel. Niet zozeer door hun producten, kunstwerken of voorstellingen. Die bereiken maar een klein publiek. Wel door hun mindset.
Een kunstenaar kijkt anders naar de wereld, stelt andere vragen, ziet schoonheid op onvermoede plekken en kan abstracte, onbewuste ideeën en gevoelens tastbaar maken. Dat is wat we nodig hebben om te navigeren door onzekerheid. En het goede nieuws is: deze mindset zit in principe in iedereen. In elk van ons schuilt een verhalenverteller, een vragensteller, een schoonheidszoeker en een dingenmaker.
Als we de kunstenaars-mindset in onszelf aanspreken, kunnen we ons de vraag stellen wat werkelijk waardevol is. Pas als we een beeld hebben van een toekomst waarin we willen leven, kunnen we een voertuig ontwerpen om daadwerkelijk op pad te gaan. Pas als we onze fascinatie kunnen uiten, zullen anderen willen aanhaken. Alleen als we tastbare ervaringen scheppen, kunnen anderen ervaren hoe losse acties, plannen en ideeën deel zijn van een groter verhaal waar wij als samenleving aan schrijven. Zo kunnen we onze verbondenheid voelen en begrijpen dat we een gedeeld ideaal kunnen nastreven terwijl we onze verschillen koesteren.
Het ontwerpen van deze gedeelde idealen is niet iets dat vanzelf gaat. We hebben mensen nodig die hier hard aan werken. Mensen die zich geen leider, kunstenaar of activist voelen, maar die opstaan en met open blik op pad gaan. Laten we hen de ruimte geven. Er is immers moed voor nodig. Heldenmoed.
Meer informatie en tickets 22 juni: https://www.plein-theater.nl/agenda/7311
Practical Heroism:
https://www.youtube.com/watch?v=uy76P16dEzY
https://issuu.com/merlijntwaalfhoven/docs/art_in_the_world
Terug naar nieuws overzicht